An inseparable pair: Mor Gabriel land and Aramean rights

The battle over the monastery of Mor Gabriel, which has hit a dead end, signifies the hope and pride of the Arameans in Turkey. (Photo: Cihan, Tayfur Demir)

 15 January 2013

by Roberto Frifrini*

 Last November the monastery of Mor Gabriel suffered further defeat in an attempt for recognition of its rights. The Supreme Court of Appeals rejected a petition by the Mor Gabriel Foundation asking for a review of the judgment issued by the 20th chamber of the same court in June 2012. It seems the age-old struggle between Mor Gabriel and the Treasury has come to a dead end.

If viewed from a broader perspective, the court's decision leaves me speechless: It occurred during a time in which we see significant changes in the state's behavior towards minorities.

‘Becoming like Turkey'

In recent months two major events bear witness to this new focus on the issue of minorities: the so-called “Restitution Decree” of August 2011, and the discourse of President Abdullah Gül on Oct. 1, 2012 -- in my opinion the most important one, especially from a constitutional perspective. Speaking in Parliament on the opening day of the legislative year, President Gül highlighted Turkey's leading role in the region, stressing that every neighboring nation would like to become like Turkey.
In his “Becoming like Turkey” speech, the head of state emphasized the Turkish model as an example of secular democracy, being respectful of all ethnic and religious groups in its territory -- a nation based on the inclusive concept of Turkish citizenship. The inaugural presidential address also stated the need for a "new citizenship contract" in the next constitution of the republic: a freedom-based constitution, respectful of the rights and freedoms of all citizens. This means that members of minority groups, including those who belong to ones not officially recognized, will finally enjoy their rights. A new presidential attitude, in stark contrast to that of former President Ahmet Necdet Sezer.

Unfortunately, it seems the judicial branch doesn't agree with the government's behavior. The Mor Gabriel trial represents one of the clearest examples of this different attitude towards minorities. The quarrel started in 2008, and now it seems it has reached its epilogue -- a most controversial one. The monastery is one of the most important sites of worship for Aramean and now, due to the supreme court's decision, it is at risk of disappearance.

The battle against Mor Gabriel's land commenced when the neighboring villages unrightfully claimed monastery land. At that time, the court at Midyat -- the district in which the monastery is located -- stated that the religious foundation was the legitimate owner of the land in dispute. All the documents submitted to the court showed that the monastery, in complete accordance with the 1936 Declaration, and the tax records prior to Dec. 31, 1981, was the legal owner of the lands, having paid taxes since 1937.
Regrettably, this was a Pyrrhic victory. After the neighboring villagers, the minority foundation has had to defend its land against the demands of the Treasury, which claimed ownership of part of the land belonging to the community, under the pretense of the presented documents being invalid.
Following the Supreme Court of Appeals ruling, there only remains for the Arameans (Syriacs) the possibility of appealing to the European Court of Human Rights (ECtHR). Otherwise, they are in danger of completely losing the cradle of their civilization. First of all, they must bring the case to the Constitutional Court with individual applications, a mandatory appeal but probably unnecessary due to the unfriendly approach of the national judiciary towards religious minorities. Why such a different judgment by two branches of the same judiciary system?

It might seem like nonsense, but looking carefully at the history of the relationships between the supreme court and national minorities, we could solve the riddle and understand the discriminative behavior towards the Arameans.
To understand the present judgment of the court, we must look back at the historic verdict issued by the same appeals court against the Balıklı Rum Hastanesi Foundation, formed by Turkish citizens of Greek origin in 1974. In that judgment the appeals court published a verdict defining the members of the minority as non-Turkish people. Maybe this is the crux of the national attitude towards minorities. Despite the progress made by the government and the recent speech by President Gül, until members of national minorities are not seen as foreigners, as non-Turkish citizens, nothing will change.

Mor Gabriel: the need to exist

I visited the monastery of Mor Gabriel in September 2011 to prepare the final thesis of my internship period at the Human Rights Agenda Association (IHGD) in Ankara. By chance, the Mardin airport was closed for maintenance, and this closure transformed my journey to Mor Gabriel into a path of enlightenment, leading to the Aramean community in Diyarbakır, Mardin, Midyat, Mor Gabriel Monastery and some time before, as a tourist, İstanbul.

At every place I observed the daily life of the community, its interactions with other faiths and ethnicities, from a privileged perspective. Thanks to my studies, I immediately saw both sides of the coin. On the one hand, there were the official sources that described the minority as an isolated enclave, cut off from society. On the other hand, there were tangible testimonies and behaviors showing the connection of the Arameans with lands and people. In that journey I understood the real meaning of the battle over Mor Gabriel, the hope and pride of the Arameans in Turkey. Its legal defeat would represent a worsening of existing conditions of all members all over the country. Its victory would allow the community to live, finally, as a national minority, enjoying the rights provided for by the Lausanne Treaty, from which the Arameans were arbitrarily excluded.
In my opinion, the age-old debate is not just about the Arameans, but also concerns all national minorities as well as the essence of the Turkish state, the social fabric on which it was founded: the multiculturalism that puts the country in a privileged position compared to Western European states. A multiculturalism that Western Europe has been pursuing for years and of which Turkey may be the best example.
The full report, titled “Mor Gabriel Manastırı Under Siege,” is available at the Human Rights Agenda Association website: http://www.rightsagenda.org/
*Roberto Frifrini works for the Human Rights Agenda Association (IHGD).
todayszaman.com

CUMHURİYET TARİHİNDE BİR İLK: Süryanilere kilise onayı

Süryaniler ve basında onlarla ilgili çıkan son haberler üzerine; Beyoğlu Süryani Kadim Meryemana Kilisesi Vakfı Başkanı Sait Susin ile bir söyleşi gerçekleştirdik

03 Ocak 2013


 

RİTA ENDER: ritaender@gmail.com

Geçtiğimiz haftalarda basında, Süryanilerle ilgili pek çok haber yer aldı: Anaokulu açma taleplerinin reddedildiği açıklandı. Mor Gabriel Manastırı’nın içinde bulunduğu hukuk mücadelesi ve ilgili davanın son kararı anlatıldı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin, Yeşilköy’de, bir Süryani kilisesi inşası için onay verdiği ilan edildi. Bu onayın verilmiş olması önemliydi, çünkü eğer sahiden böyle bir kilise inşa edilebilirse, bu; “Cumhuriyet tarihi açısından bir ilk” olacak: İlk defa bir kilise restore edilmeyecek; sıfırdan inşa edilecek.
Bugün İstanbul’da yaşayan 17.000 Süryani’nin yalnızca bir Kilise’si (Beyoğlu Süryani Kadim Meryemana Kilisesi) var, bu yüzden Süryaniler başka cemaatlerin kiliselerinde ibadet ediyorlar. Fakat aslında başkalarının kiliselerinde başkalarının kurallarına, başkalarının saatlerine uydukları için ibadet özgürlüklerini tam anlamıyla yaşayamıyorlar…

Bu özgürlük, Süryaniler ve basında onlarla ilgili çıkan son haberler üzerine; Beyoğlu Süryani Kadim Meryemana Kilisesi Vakfı Başkanı Sait Susin ile söyleştik.

Mor Gabriel Manastırı’nın içinde bulunduğu hukuk süreci/mücadelesi ile başlayalım mı söze?
Mor Gabriel konusu bizim bütün Süryanilerin acısı, büyük bir travması çünkü dünyanın neresinde olursak olalım Mor Gabriel bizim için ikinci Kudüs sayılır. Mor Gabriel ile Mardin’deki Deyrulzafaran Manastırı’nı belirli zamanlarda mutlaka ziyaret ederiz biz. Türk asıllı birçok ruhaninin eğitim gördüğü Mor Gabriel, şu anda dünyadaki en eski manastırlardan bir tanesi. İkinci Kudüs diyorum ya; oraya gittiğimiz zaman tabii ki Türkçe deyimiyle ‘hacı’ olmayız ama orayı ziyaret ettiğimiz zaman iyi şeyler hissederiz. Mesela çoğumuz, çocuklarımızı orada vaftiz etmişizdir. Benim iki çocuğum var, ikisini de Deyrulzafaran’da vaftiz ettim. Avrupa’dan, Ortadoğu’dan oraya geliyorlar... Fakat 2008’de yapılan kadastral çalışmalar sonucunda 244 dönemlik bir parça Orman Bakanlığı’na, 274 dönümlük bir parça ise Hazine’ye bağlanmış oldu ve bu konuda verilen hukuk mücadelesinin maalesef sonuna gelindi. Yerel Mahkeme’nin iki defa direnme kararı almış olmasına rağmen, karar Yargıtay’dan geri döndü. Şu anda araziler Hazine’ye ve Orman Bakanlığı’na geçti. Şimdi Anayasa Mahkemesi’ne müracaat etme durumu söz konusu. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nde konu görüşülüyor. En son Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde ne yapılacak onu da göreceğiz.
Oradaki köylülerin mülkiyet iddiası da söz konusu oldu. Köylüler ile Manastır arasında daha önceden bir uyuşmazlık var mıydı, bu mu mahkemeye intikal etti?
Hayır, olayın başı kadastral çalışma. Kadastral çalışma sonucunda sınırların yeniden tespit edilmesi ile köylüler oralarda hak iddia etmeye başladı. Aşiretlerin müracaat etmesi üzerine dava başladı.

Toplumunuzda buna karşı bir direniş var mı, insanlar nasıl tepki veriyorlar?

Direniş yok, bir eylem söz konusu değil ama yasal yollarla haklar kullanılacak. Zaten oradaki vakıf yöneticileri ile Metropolit ile sürekli iletişim halindeyiz. Sürekli konuşuyoruz, ne yapabiliriz diye düşünüyoruz. Ancak olayı, vakıf temsilcileri ve Metropolitlikten çok dışarıdan gelenler sahiplenmeye çalışıyorlar. Bazen konuyu olduğundan farklı şekilde anlatıyorlar, basında görüyorum. Hatırlatmak lazım; en doğruyu vakıf yöneticilerinden öğrenebiliriz.

Basında bir yandan buna ilişkin haberler yer alırken; diğer yandan İstanbul Belediyesi’nin Süryanilere kilise inşası için arazi tahsis edeceği haberleri yer aldı…

Bu konu bizim 4-5 senedir her platformda dillendirdiğimiz bir konu.  İstanbul’da Tarlabaşı’nda, 1844 yılında bir fermanla verilmiş olan küçük bir kilisemiz var, iki üç yangın geçirdi. O zamanlar İstanbul’da 40-50 aile vardı. 50’lerden sonra tüm dünyaya olduğu gibi İstanbul’a da göçler yaşandı. Süryaniler her gittikleri yerde kiliselerini kurdular, mesela Almanya’da 63 tane Süryani kilisesi kuruldu. Bunların 40 tanesi yeni yapı; yeni bina olarak yapıldı. Diğerleri ise, kardeş cemaatlerin kiliseleri satın alınarak Süryani kilisesine çevrildi. Burada bizim cemaatin yoğun olduğu bölge; Yeşilköy, Bakırköy ve Florya.  Bizim orada bir arazi almamız söz konusu değil, kilisemiz bağışlarla ayakta duruyor. Yetkililere diyoruz ki; “bize bir arazi tahsis edin, biz onun üstünde kilisemizi yapalım.” 4-5 seneden beri Cumhurbaşkanımız, Başbakanımız, Büyükşehir Belediye Başkanımız konuya hakikaten çok samimi olarak yaklaşıp ilgi gösteriyorlar. Son zamanlarda bir iki alternatif ortaya çıktı. İtalyan Katolik Mezarlığı var; onun orada hem mezarlık, hem bir şapel, hem de boş bir alan var. Şu anda zaten İtalyan Latin Katoliklerin Yeşilköy’deki kilisesini kullanıyoruz, onlarla çok iyi diyalog içindeyiz. Bu iş olursa eğer, mutlaka onların onayıyla olacak. Olursa; oradaki şapelin restorasyonunu yapacağız, mutlaka o mezarlar korunacak ve boş alanda kilise yapılacak. Tabii bunun da çok uzun ve çetrefilli bir yolu var, daha işin başlangıcındayız, ortada bir şey yok. 

İstanbul’daki Süryani nüfusu nedir?

Türkiye’deki Süryanilerin yüzde 95’i Ortodoks Süryanilerdir, Ortodoks Süryanilerin yüzde 85’i İstanbul’da yaşamaktadır. Şöyle ki, 25.000 civarında Ortodoks Süryani var, bunların 17.000’i İstanbul’da yaşıyor.
17.000 kişi için Tarlabaşı’ndaki kilise yetersiz olduğuna göre, Ortodoks Süryaniler ibadet etmek için Rum Ortodoksların kiliselerine mi gidiyorlar?

Hayır, genelde Latin Katoliklerin kiliseleri kullanılıyor. Moda’daki Assomption Kilisesi’ni kullanıyoruz; Samatya ve Bakırköy’de ise Dominiken cemaatinin kiliselerini kullanıyoruz.
Oralarda tam olarak kendi geleneklerinize, kendi ritüellerinize uygun şekilde ibadet edebiliyor musunuz?
Uydurabildiğimiz kadar! Zaten sıkıntı da oradan çıkıyor. Yoksa bir kilise varken, onu kullanıyorken, neden başkasına ihtiyaç duyalım? Ritüellerimiz birbirine hiç uymuyor, tamamen farklı. Yer de yetmiyor; kullandığımız en büyük kilise 300-350 metrekare.

Saatleri nasıl ayarlıyorsunuz? 

Saat konusunda biz onlara uymak zorunda kalıyoruz, zaten temel sıkıntı orada. Moda’ya geliyoruz, biz ayini 11’de bitirmek zorundayız çünkü sonra onlar başlıyorlar. Bizim ritüellerimizde sabah ve aç karnına kiliseye gidilir. Saat 09.00’da, 09.30’da kilise biter, sonra evinize gidersiniz veya kilisenin yanındaki kültür salonunda bir şeyler içer, yersiniz. Orada bazen gençler etkinlik yaparlar. Fakat mesela Yeşilköy’de kiliseyi bize saat 11.00’da veriyorlar. 11.00’a kadar yemek yemeden durmak herkes için kolay değil; hastası var, yaşlısı var. Ciddi sıkıntılar yaşanıyor çünkü biz kadim Süryaniler olarak geleneklerimize çok bağlı bir grubuz.
Din aslında kuraldır, disiplindir ama şu durumda kurala tam olarak uyulmamış olunuyor…
Evet. Mecburen. Onların kiliselerini kullanırken, onların koyduğu kurallara uymak zorundayız. Sıkıntı oluyor, Yeşilköy’de bir kilisemiz olursa, nispeten ihtiyaçlarımızı karşılamış olacağız.

Başka bir ihtiyacınız, daha geçtiğimiz günlerde basında yer aldı: Bir anaokulu açma talebinde bulunmuşsunuz ve bu talep reddedilmiş. Neden reddedildiğini bize de anlatır mısınız?

Anaokulu konusu da ciddi bir sıkıntı. Biliyorsunuz, Lozan’a (Lozan Antlaşması) göre Müslüman olmayan herkes azınlık sayılır ve çıkan tüm kanunlar, yönetmelikler Lozan’a uygun olmalıdır. Lozan, ‘gayrimüslim ekalliyetler’ diyor ama uygulamada azınlık okulu kurabilecek olanların Ermeni, Rum ve Museviler olduğu söyleniyor. Bize Milli Eğitim Müdürlüğü’nden gelen yazıda şöyle diyor: “Siz azınlık değilsiniz, asli unsursunuz. Dolayısıyla çocuklarınıza yabancı dil öğretemezsiniz.” Madem azınlık değiliz o zaman neden subay olamıyoruz? Azınlık değilsem, Müslüman Türk vatandaşların haklarından yararlanmak istiyorum! Bu konuda da yasal yollara gidiyoruz. Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürü Mehmet Küçük çok ilgilendi bizimle, kendisi ile Vakıflara verdiğimiz iftar yemeğinde tanışmıştık ama onların da elleri kolları bağlı, yönetmelik bunu gösteriyor.

Yönetmelikler iptal edilebiliyor…
Evet, Mehmet Bey’e de dedim; “istemeyerek yasal yollara gidiyoruz”, o da “çok iyi yapıyorsunuz” dedi. Yasalar ne diyorsa o. Zaten bizim yasanın dışına çıkma niyetimiz yok. Anaokulu kuracağız, orada Milli Eğitimin bütün kurallarını yerine getireceğiz, ek olarak haftanın belirli saatlerinde çocuklarımıza Süryanice eğitimi vereceğiz. Hepsi bu.

Süryanice ne ölçüde kullanılıyor?

Çoğunluk Mardin, Midyat yöresinde yaşıyor ve Midyat’ta hemen herkes Süryanice konuşuyor. Midyat’tan gelenler de konuşuyor. Ancak eğitimini almadan bir dilin yaşaması söz konusu değil çünkü her şey hep kulaktan duyma oluyor. Ve dil, sadece konuşuluyor, yazma yok. Oysa Aramice, antik bir dil… Maalesef bu dil unutulma noktasına geliyor, biz bunu ne kadar durdurabiliriz? Başlangıç olarak, okul açılsın istiyoruz. Eminim yetkililer de durumu görecek ve bize hak verecekler.

Süryani olmanın, Süryaniliği korumanın bir başka yolu da karışık olmayan evliliklerin olması herhalde... Bu konuda toplumda nasıl bir genel tavır var?  

Biz hep öyle görünürüz, öyleyizdir de: Kapalı bir toplumuz. Tabii ki etnik kökenimizin, Süryaniliğimizin korunması, dilimizin yaşaması, kilisemizin ayakta kalması için çaba gösteriyoruz.  Ve tabii ki çocuklarımızın birbiriyle evlenmelerini tercih ediyoruz. Sizde de aynı durum var, bütün küçük grupların kendini koruyabilmesi için alabildikleri ilk önlem bu. Avrupa’da da durum aynı, zor ama durum bu.

Mardin’de Sabro Gazetesi yayınlanıyor, onun bu dile, bu kültüre nasıl bir etkisi-katkısı oluyor?

Sabro’yu, İsveç’ten gelen bir arkadaşımız maalesef bizim ısrarla karşı çıkmamıza rağmen kurdu. Biz şuna inanıyoruz: Siz eğer “Süryanileri temsil ediyorum, Süryaniler adına çıkıyorum” diyorsanız, mutlaka Süryani yetkililerin de size onay vermesi lazım. Oysa biz onun ne çizdiği çizgiyi, ne konumunu onaylıyoruz. Bizim bir dergimiz var, adı ‘İdem’, Süryanicesi; ‘Reyono’. On seneden beri, iki üç ayda bir çıkıyor ve hem vakfımızı, hem Metropolitliği temsil ediyor. Basın özgürlüğü var, tabii herkes her dilde gazete çıkartır, her türde yayın yapar ama siz eğer Süryanileri temsil ettiğinizi söylüyorsanız, “biz Süryanilerin sesiyiz” diyorsanız o zaman öncelikle bizim sıkıntılarımızın dillendirilmesi gerekiyor. Biz ülkenin bir parçasıyız, elbette ülkenin sorunu bizim sorunumuz ama ilk etapta kendi içimizdeki sorunlar dillendirilmeli. Sabro Gazetesi, Süryanilerin görüşlerini yansıtmıyor. Kaç tane Süryani yazarı var ona bakmak lazım, gazetenin içinde Süryani yazar yok. Sizin Şalom’da kaç Musevi yazar var? Agos’ta da ağırlıklı olarak Ermeni yazarlar var. Tabii ki başkaları da olacak ama “Süryani Gazetesiyim” diyorsanız, hiç olmazsa beş yazarınızın üçünün Süryani olması lazım, öyle değil mi?

salom.com.tr

Christenverfolgung - Die letzten Jünger

Gläubige werden verfolgt, Kirchen zerstört: Ist im Nahen Osten nach den arabischen Revolutionen noch Platz für die christliche Minderheit? Eine Reise zu Gläubigen in Ägypten, der Türkei und Palästina.

 

In der Einsamkeit: Mönch vor dem Aufgang zum Kloster Mor Augin in der Türkei

Türkei

Als die Muslime aus der Nachbarschaft plötzlich behaupteten, auf dem Gelände des Klosters Mor Abraham habe früher eine Moschee gestanden, wurde Jakop Gabriel klar, dass dies mehr war als das übliche Gezänk um Land und Weiderechte. »Die Behauptung war bizarr«, sagt Jakop. »Unser Kloster ist 200 Jahre älter als der ganze Islam. Die wahre Botschaft der Nachbarn ist: Ihr Christen gehört hier nicht hierher, und wir geben keine Ruhe, bis ihr verschwunden seid.«

Der Streit liegt vier Jahre zurück, Jakop Gabriel ist immer noch da. Er hat sogar neue Pläne. Der Mittfünfziger ist Geschäftsmann und verfolgt eine Mission. Vor 30 Jahren ist er in die Schweiz gezogen, weil die Lage in seiner Heimat unerträglich wurde. Die türkische Armee bekämpfte damals kurdische Rebellen, und die Christen gerieten zwischen die Fronten. So wie Gabriel wanderten viele türkische Christen aus; durch diesen Exodus entstanden neue Gemeinden in Deutschland, Schweden, den Niederlanden und der Schweiz. Jakop kam als Goldschmied zu Wohlstand. Er versprach seiner Frau, mit 40 Jahren nach Midyat heimzukehren, und er hat sein Versprechen gehalten. Jakop Gabriel – türkischer Bürger, aramäischer Christ und irgendwie auch Schweizer – ist jetzt wieder zu Hause in der kurdischen Kleinstadt Midyat im äußersten Südosten der Türkei, zwischen dem Tigris und der syrischen Grenze. Und er gibt nicht nach.
Nicht weit entfernt liegt der Tur Abdin, der »Berg der Gottesknechte« – so heißt auch die ganze Landschaft in der Sprache der syrisch-orthodoxen Christen. Sie nennen sich selber Aramäer. In ihren Gottesdiensten erklingt noch eine Variante des biblischen Aramäisch, der Sprache Jesu. Im Alltag spricht man Toroyo, einen aramäischen Dialekt, der mit dem Hebräischen verwandt ist.

Weil die Aramäer nicht als Religionsgemeinschaft anerkannt sind, dürfen sie ihre Sprache nicht unterrichten. Sie tun es in den Sonntagsschulen trotzdem. Auch ihre Kirchen – einige davon gehören zu den ältesten des Christentums – dürfen sie nicht reparieren. Kaum mehr als 2.000 Aramäer sind in der Türkei noch übrig. Wie groß die Diaspora in Europa ist, kann niemand sagen. Die größte deutsche Gemeinde in Gütersloh hat 13.000 Mitglieder.
Jakop hofft jetzt, dass alle Aramäer aus Deutschland recht bald anreisen, denn er hat ein Hotel. Es heißt wie die Gegend, »Tur Abdin«, Jakop hat es vor ein paar Monaten gleich neben dem alten Kloster Mor Abraham eröffnet. Das Haus aus kunstvoll behauenem Sandstein ist Jakops Manifest. Jeder Raum trägt den Namen eines Dorfes, aus dem die Christen 1915, im »Jahr des Schwertes«, vertrieben wurden: Aynwardo, Kafro, Hah, Sare, Bekusyone. Heute kehren ihre Nachkommen zurück – als Heimwehtouristen. Sie wohnen in Jakops Hotel. Und manche bleiben für immer.
Das ist Jakops Mission: Die Aramäer sollen heimkommen in den Tur Abdin. Das Hotel ist der Brückenkopf seiner Operation: »Die Türken haben uns vertrieben, damit wir versprengt sind. Aber wir haben uns in Europa erst wirklich gefunden. Jetzt kehren wir zurück, damit auf dem Berg der Gottesknechte die Glocken wieder läuten.« Früher gab es im Kloster Mor Gabriel (»Heiliger Gabriel«) Hunderte Mönche, jetzt sind es nur noch drei, plus 14 Nonnen. Aramäer aus der ganzen Welt pilgern hierher. Es ist ihr »zweites Jerusalem«.
Im Juli 2012 entschied das Berufungsgericht in Ankara, dass ein großer Teil der Ländereien des Klosters an den türkischen Staat fallen solle. Schon 2008 hatten die umliegenden Dörfer und staatliche Behörden angefangen, gegen das Kloster zu prozessieren. Drei muslimische Nachbargemeinden begehren Teile des Geländes als Weidegrund für ihre Herden. In den ersten Instanzen gewannen die Mönche und Nonnen. Bis das Gerücht aufkam, das Kloster stehe auf den Fundamenten einer alten Moschee und Jugendliche würden dort »missioniert«. Beide Vorwürfe sind abwegig. Die Klage wurde vom örtlichen Amtsgericht deshalb auch abgewiesen. Da plötzlich schalteten sich das Finanzamt und das Forstamt ein. Die umkämpften Teile des Klosterbesitzes wurden kurzerhand zum »Wald« erklärt – sie werden damit nach türkischem Recht automatisch Eigentum des Staates. Dass der »Wald« aus Sträuchern, Weinreben und von den Nonnen angepflanzten Olivenbäumen besteht, kümmerte das Gericht in Ankara nicht. Das Kloster hat inzwischen in der Türkei alle Rechtsmittel ausgeschöpft, es hofft jetzt auf den Europäischen Gerichtshof für Menschenrechte.

Jakop Gabriel sitzt auf der Terrasse seines Hotels und fährt mit dem Finger auf der Karte des Tur Abdin hin und her: »Schauen Sie, wie Mor Gabriel hier alles zusammenhält. Das ganze Netz unserer alten Dörfer ist auf das Kloster ausgerichtet. Fällt das Kloster, verlieren die Christen ihren Halt.« Die Prozesse gegen Mor Gabriel sind in seinen Augen nichts als die »Vollendung des Genozids mit anderen Mitteln«. Das Jahr 1915 – das »Jahr des Schwertes« – ist bei den Christen bis heute unvergessen. Die Osmanen vertrieben und ermordeten einen Teil der armenischen Minderheit, darunter auch eine halbe Million syrisch-orthodoxer Christen. Für die Enkel und Urenkel ist die Vergangenheit bis heute nicht vergangen.

Auch Jakop Gabriel kann sich aus der Erinnerung an alte Gräuel nicht befreien. Die Gefährdung des Klosters füttert die alten Ängste: »Schauen Sie sich unsere Dörfer an: In Hasankeyf gab es keine Überlebenden. In Aynwardo sind die Menschen in ihrer eigenen Kirche ausgehungert worden. In Zaz wurden alle massakriert. In Kerburan haben sie die Babys von den Dächern geworfen. Das sind die Geschichten, mit denen wir hier aufgewachsen sind. Die ganze Gegend hier ist ein Killing Field.«

Zurzeit beherbergt das Kloster Mor Abraham wieder verfolgte Christen: Seit drei Monaten hat hier eine vierköpfige Familie Zuflucht gefunden. Sie ist aus Kamischli geflohen, das nur 30 Kilometer entfernt in Syrien liegt. Der Vater, ein Mann Mitte fünfzig, fürchtet Repressalien durch das Assad-Regime und gleichzeitig den Hass islamistischer Befreiungskämpfer, die gegen Christen als Ungläubige und Kollaborateure hetzen. »Sie sagen, wir waren Nutznießer des Regimes. Die Wahrheit ist: Wir stören sie, weil wir der totalen Islamisierung des Landes im Weg stehen. Ich fürchte, es droht ein Exodus der Christen aus Syrien wie aus dem Irak.« Der Mann war Rechtsanwalt in Syrien, seine Frau war Lehrerin. Die beiden Töchter sind im Teenageralter.
Die Wohnung in Kamischli hat der Familienvater abgeschlossen, den gesamten Familienbesitz zurückgelassen. Ein Cousin soll aufpassen. Aber der ist auch Christ und wird wohl nicht mehr lange bleiben. Dann ist alles verloren, und für die Familie gibt es kein Zurück.

Also werden sie weiterziehen, falls sie für irgendein Land ein Visum bekommen. Sie werden zu den Millionen orientalischer Christen stoßen, die bereits im Westen sind. Jakop Gabriel dagegen wird am Fuße des Gottesberges die Stellung halten: Ein zweites Mal wird er nicht weichen.

Zum ausführlichen Artikel auch über die Kopten und christlichen Palästinenser in
ZEIT-ONLINE von 25.12.2012